تصور کنید یک ساعت مچی روی مچ دست دارید که روزگاری نه‌تنها یک ابزار زمان‌سنجی، بلکه نشان افتخار یک افسر ارتش دربار پهلوی بوده است. ساعت نظامی دوره محمدرضا شاه یادگاری از ارتش شاهنشاهی دقیقاً چنین قطعه‌ای است؛ ساعتی کمیاب و تاریخی که پل ارتباطی میان دنیای لوکس ساعت‌ها و تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌آید.
این ساعت سلطنتی پهلوی که در دهه ۱۳۵۰ شمسی (۱۹۷۰ میلادی) ساخته شده، امروز هم یک ساعت کلکسیونی پهلوی ارزشمند برای علاقه‌مندان به ساعت و تاریخ است.
همچنین به پرسش‌های رایج درباره‌ی اصالت و خرید این یادگار شاهنشاهی پاسخ خواهیم داد تا اگر شما هم شیفته‌ی این ساعت تاریخی محمدرضا شاه شده‌اید، با دانشی کامل‌تر به سراغش بروید.
تاریخچه و داستان ساخت یک ساعت شاهنشاهی
این ساعت افسانه‌ای داستانی جذاب در پس خود دارد. در اواخر دهه ۶۰ میلادی و اوایل دهه ۷۰ میلادی، محمدرضا شاه پهلوی تصمیم گرفت برای قدردانی از افسران عالی‌رتبه‌ی ارتش شاهنشاهی ایران، ساعت‌هایی ویژه سفارش دهد .
بر اساس منابع معتبر، این ساعت‌های خاص توسط خود شاه از شرکت ژاپنی سیکو (Seiko) سفارش داده شدند و در سال ۱۹۷۰ میلادی تولید گشتند .
تعداد محدودی از افسران ارتش پهلوی این ساعت‌ها را به عنوان هدیه و نشانی از خدمت دریافت کردند. به همین دلیل، برخی این مدل را ساعت رسمی شاهنشاهی یا حتی ساعت دربار پهلوی نیز می‌نامند چرا که مستقیماً با حمایت دربار ساخته شد و جنبه تشریفاتی داشت.
جالب است بدانید در منابع خارجی آمده که این سری ساعت‌ها تنها در همان سال 1970 تولید شدند و تولیدشان به سال‌های بعد گسترش نیافت . این محدودیت تولید، از همان زمان نیز بر کمیابی و ارزش آنها افزود.
اما سرنوشت این ساعت‌های نظامی پهلوی با دگرگونی‌های تاریخ ایران پیوند خورد. پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ (۱۹۷۹ میلادی)، بسیاری از افسرانی که صاحب این ساعت بودند، از کشور خارج شدند یا سرنوشت دیگری پیدا کردند .
برخی ساعت‌ها به همراه صاحبان‌شان به خارج از ایران (مثلاً آمریکا و اروپا) برده شدند و برخی شاید در کشاکش حوادث گم شدند. به همین خاطر امروز ساعت نظامی دوران محمدرضا شاه به یک یادگار کمیاب تبدیل شده است؛ گفته می‌شود تعداد بسیار اندکی از این ساعت‌ها در جهان باقی مانده‌اند .
هر کدام از این ساعت‌های بازمانده، داستانی در دل خود دارند و نمادی از دوره‌ای پرتلاطم از تاریخ معاصر ایران هستند. به جرأت می‌توان گفت این مدل یکی از ساعت‌های کمیاب شاهنشاهیاست که هر مجموعه‌داری آرزوی داشتنش را دارد.
طراحی، ویژگی‌ها و مشخصات فنی منحصربهفرد
تصویر یکی از مدل‌های اصلی ساعت سیکو 7005-8140 متعلق به ارتش شاهنشاهی ایران. وجود نشان شیر و خورشیدسرخ‌رنگ در بالای صفحه و متن فارسی در پایین صفحه، اصالت این ساعت را نمایان می‌کند.
از نظر ظاهری و فنی، ساعت ارتش شاهنشاهی مدل سیکو رفرنس 7005-8140 ترکیبی از زیبایی کلاسیک و عملکرد نظامی است. صفحه‌ی این ساعت به رنگ مشکی مات طراحی شده که روی آن جزئیاتی بسیار خاص دیده می‌شود.
نشان شیر و خورشید برجسته با رنگ سرخ در بخش بالای صفحه قرار گرفته و در قسمت مرکز و پایین صفحه عبارت فارسی «ارتش شاهنشاهی ایران» به زیبایی حک شده است .
وجود همین شعار و نماد رسمی، این قطعه را عملاً به یک ساعت رسمی نیروهای مسلح شاهنشاهی تبدیل کرده بود. لوگوی SEIKO در این مدل برخلاف اغلب ساعت‌های سیکو، به سمت چپ صفحه (نزدیک موقعیت ساعت ۹) منتقل شده تا فضا برای نماد شاهنشاهی و متن فارسی باز شود .
این تغییر کوچک در طراحی صفحه، به‌خوبی هدف خاص ساعت را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، حتی چیدمان عناصر صفحه نیز فریاد می‌زند که با یک ساعت ویژه و حکومتی روبرو هستیم.
قاب ساعت از جنس استیل ضدزنگ (استنلس استیل) ساخته شده که برای استفاده‌های نظامی و فضای بیرون بسیار مناسب است.
قطر قاب حدود ۳۸ میلی‌متر (۴۴ میلی‌متر از سر بند تا سر بند) و ضخامت آن نزدیک ۱۱ میلی‌متر است ؛ اندازه‌ای که در دهه ۱۹۷۰ یک ساعت مردانه متوسط به حساب می‌آمد اما برای یک ساعت نظامی کاملاً استاندارد و خوانا بود.
طراحی کلی الهام‌گرفته از ساعت‌های غواصی کلاسیک سیکو در همان دوره است. دور شیشه‌ی ساعت یک زه چرخان(bezel) مشکی‌رنگ قرار دارد که امکان زمان‌سنجی را برای غواصی یا عملیات میدانی فراهم می‌کند.
عقربه‌ها و نشانگرهای ساعت دارای پوشش شب‌نما (لومینسانس) هستند تا در تاریکی سنگر یا اعماق آب هم به‌راحتی دیده شوند (ویژگی‌ای که در بسیاری از ساعت‌های نظامی و غواصی الزامی است).
از نظر مشخصات فنی داخلی، موتور ساعت از نوع اتوماتیک است؛ به این معنا که با حرکت مچ دست کوک می‌شود و نیازی به باتری ندارد. سیکو در قلب این مدل از کالیبر 7005 با ۱۷ سنگ (ژوئل) استفاده کرده که یکی از موتورهای قابل اعتماد آن زمان به‌شمار می‌رفت .
قابلیت تقویم (نمایش تاریخ) نیز در این ساعت تعبیه شده که با مکانیزم تنظیم سریع تاریخ (Quickset) کار می‌کند . شیشه‌ی روی صفحه از جنس سافایر ضدخش و ضدضربه انتخاب شده که مقاومت بالایی در برابر خط و خش و صدمات فیزیکی دارد.
داشتن شیشه سافایر (Sapphire) ضد ضربه در دهه ۷۰ میلادی خود مزیتی بزرگ بود، چرا که اکثر ساعت‌های آن دوران شیشه‌های معمولی یا طلقی داشتند و به راحتی خراش برمی‌داشتند.
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این ساعت، مقاومت قابل توجه آن در برابر آب است. این مدل به عنوان یک ساعت غواصی پهلوی طراحی شده بود و در نسخه‌های اصل خود کاملاً ضدآب بود.
بنا بر اسناد موجود، مقاومت آب این ساعت حدود 70 فوت (تقریباً معادل ۲۱ متر عمق) ارزیابی شده بود . هرچند ۲۱ متر برای استانداردهای غواصی حرفه‌ای امروز رقم بالایی به‌شمار نمی‌آید، در زمان خود این ساعت را در رده ساعت‌های غواصی ورزشی قرار می‌داد و برای شنا و غواصی سطحی کاملاً مناسب بود. شایان ذکر است که به دلیل گذشت دهه‌ها از عمر این قطعه، اگر نمونه‌ی اصلی آن امروز در اختیار باشد بهتر است برای غواصی واقعی استفاده نشود تا آسیب نبیند .
اما در زمان تولید، ساعت لوکس دوران شاه محسوب می‌شد که توان مقابله با شرایط سخت میدان نبرد یا اعماق آب را داشت. تمام این ویژگی‌ها – از طراحی ظاهری با نماد شاهنشاهی گرفته تا تکنولوژی داخلی اتوماتیک و مقاومت بالا – این ساعت را به یک قطعه‌ی منحصربهفرد بدل کرده که هم زیبایی سلطنتی دارد و هم جان‌سختی تجهیزات نظامی.
.
«با مطالعه مقاله “تفاوت ساعت کوارتز و مکانیکی، راهنمای جامع برای خریداران هوشمند” از بررسی دقیق تفاوت‌ها، مزایا و معایب هر دو نوع ساعت آگاه شوید و انتخابی هوشمندانه داشته باشید.»
.
ارزش کلکسیونی و قیمت در بازار
ارزش واقعی این ساعت را باید در دو جنبه سنجید: ارزش تاریخی-احساسی و ارزش مادی-بازاری. از منظر تاریخی، این ساعت یک ساعت یادگاری پهلوی است که یادآور دوران سلطنت محمدرضا شاه و نیروهای مسلح آن دوره است.
داشتن چنین ساعتی برای یک کلکسیونر، مانند داشتن تکه‌ای از تاریخ است. هر بار که به صفحه‌ی آن نگاه می‌کنید، نقش شیر و خورشید و کلمه‌های فارسی شما را به چندین دهه قبل می‌برد؛ به اتاق فرماندهان ارتش شاهنشاهی یا به دستان افسری که شاید در رویدادهای مهم تاریخی حضور داشته است.
همین جنبه‌ی تاریخی و داستانی است که ارزش احساسی این قطعه را بسیار بالا برده و آن را از یک ساعت معمولی فراتر می‌برد.
اما از منظر ارزش مادی و قیمت بازار، باید گفت که ساعت سیکو 7005-8140 شاهنشاهی جزو گران‌ترین و نایاب‌ترین ساعت‌های کلکسیونی مرتبط با ایران محسوب می‌شود.
نسخه‌های اصلی باقی‌مانده به‌ندرت در بازار دیده می‌شوند و وقتی هم که عرضه شوند، با قیمت‌های چشمگیری معامله می‌گردند. بنا بر گزارش‌ها و معاملات اخیر، نمونه‌های اورجینال این مدل معمولاً در محدودهٔ ۱٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ دلار آمریکا ارزش‌گذاری می‌شوند .
برای مثال، در یک انجمن ساعت معتبر، فروشنده‌ای در سال ۲۰۲۰ میلادی یکی از این ساعت‌ها را به قیمت حدود ۲٬۰۰۰ دلار به فروش رساند . همچنین اخیراً یک نمونه کارکرده در سایت eBay با قیمت پیشنهاد اولیه حدود ۱٬۱۰۰ دلار لیست شده بود .
البته باید توجه داشت که این قیمت‌ها بسته به وضعیت فیزیکی (مثلاً نو بودن یا داشتن جعبه‌ی اصلی) و اصالت قطعه می‌تواند بسیار متغیر باشد. یک ساعت کاملاً نو‌نشده (اصطلاحاً نیو اولد استاک) یا همراه با جعبه و اسناد اصلی می‌تواند حتی قیمت بالاتری طلب کند.
به عنوان نمونه، گزارش شده برخی مجموعه‌داران بین‌المللی حاضرند برای یک نمونه کاملاً اصلی و در شرایط عالی این مدل ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دلار نیز بپردازند . این رقم‌ها زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم بسیاری از ساعت‌های قدیمی سیکو (حتی مدل‌های غواصی معروف دهه ۶۰ و ۷۰) شاید چند صد دلار بیشتر ارزش نداشته باشند.
اما ترکیب نام سیکو با نشان شاهنشاهی ایران، داستان تاریخی منحصربهفرد و تعداد اندک موجود، باعث شده این قطعه تبدیل به الماسی در دنیای کلکسیونرهای ساعت شود.
جذابیت این ساعت تنها برای ایرانیان نیست؛ بلکه توجه جهانی را نیز به خود جلب کرده است. ساعت نظامی پهلوی اکنون شهرتی فراتر از مرزهای ایران دارد و در محافل بین‌المللی ساعت‌بازها از آن به عنوان یک مدل افسانه‌ای یاد می‌شود.
در یک گفتگوی اینترنتی در سایت ساعت HODINKEE، یک مجموعه‌دار خارجی اشاره کرده که مالک یکی از این ساعت‌هاست؛ او می‌گوید این مدل به ارتش شاهنشاهی ایران تعلق داشته و بحث‌های مفصلی در فروم‌های تخصصی درباره جزئیاتش در جریان است .
چنین اظهاراتی نشان می‌دهد که ساعت خاص ارتش شاهنشاهی نه‌تنها برای ما بلکه برای علاقمندان جهانی ساعت هم یک قطعه هیجان‌انگیز و ارزشمند است. به بیان دیگر، این ساعت پلی بین تاریخ ایران و دنیای علاقمندان بین‌المللی ساعت سازی است که باعث افتخار کلکسیونرهای ایرانی نیز محسوب می‌شود.
تشخیص اصالت و نسخه‌های تقلبی
ارزش بالای این ساعت و کمیابی آن، متأسفانه روی دیگر سکه‌ای هم دارد: ظهور نسخه‌های تقلبی (فیک) در بازار. همان‌طور که اشاره شد اکثر نمونه‌هایی که امروزه در بازار دیده می‌شوند احتمالاً اصل نیستند و این مسئله خریداران را با چالشی جدی روبه‌رو کرده است.
در سال‌های اخیر محبوبیت و تقاضا برای این مدل افزایش یافته و همراه با آن، افراد سودجو اقدام به ساخت کپی‌های غیراصل کرده‌اند . بنابراین اگر قصد خرید چنین ساعت گران‌بهایی را دارید، باید با دقت و آگاهی کامل پیش بروید.
اما چگونه می‌توان یک ساعت سیکو 7005-8140 اصل ارتش شاهنشاهی را از نمونه تقلبی تشخیص داد؟ چند نکته کلیدی وجود دارد که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند:
• بررسی جزئیات صفحه و قاب: همان‌طور که گفته شد صفحه ساعت اصلی دارای نماد شیر و خورشید برجسته و عبارت فارسی مشخصی است. در نمونه‌های اصلی، کیفیت چاپ یا حک این موارد بسیار بالا است؛ رنگ قرمز شیر و خورشید شفاف و دقیق بوده و نوشته‌ی «ارتش شاهنشاهی ایران» با فونت درست و بدون غلط املایی درج شده است .
همچنین لوگوی لاتین Seiko در جای خاص خود (نزدیک ساعت ۹) قرار دارد. در فیک‌ها ممکن است این جزئیات با کمی تفاوت یا بی‌دقتی همراه باشند (مثلاً فونت نادرست، جایگیری اشتباه یا رنگ نامناسب).
نقش برجسته روی صفحه و پشت قاب نیز مهم است. روی درب پشت ساعت اصلی حتماً باید عبارت فارسی «اموال دولتی» حک شده باشد ؛ این نشان می‌دهد که ساعت جزو اموال دولتی و سفارش حکومت بوده است. نبود این حکاکی یا اشتباه در نگارش آن می‌تواند زنگ خطری باشد.
• بررسی موتور و شماره سریال: درب پشت ساعت را باز کنید (یا از فروشنده بخواهید باز کند) و کالیبر موتور را بررسی کنید. ساعت اصلی باید مجهز به موتور مکانیکی اتوماتیک سیکو کالیبر 7005 باشد.
هر موتور سیکو دارای شماره سریال حک شده‌ای است که می‌توان با آن سال ساخت را تشخیص داد . مثلاً سریال‌های مربوط به سال 1970 معمولاً با ارقام خاصی شروع می‌شوند.
اگر شماره سریال موتور با سال ۱۹۷۰ تطابق نداشته باشد، احتمال تعویض موتور یا فیک بودن وجود دارد. همچنین کیفیت کلی موتور (وجود ۱۷ سنگ، حک شدن نام SEIKO و شماره کالیبر روی پل‌ها) را چک کنید.
• اسناد و سابقه مالکیت: هرگونه مدرک یا سابقه‌ای که همراه ساعت ارائه می‌شود را بررسی کنید. ساعت‌های اصل ممکن است همراه با جعبه، کارت یا حتی نامه‌ای یادبود بوده باشند (چون هدیه سازمانی بودند).
البته پیدا شدن چنین مجموعه کاملی بسیار نادر است. اما داشتن هرگونه مدرک معتبر یا حتی دانستن داستان مالک قبلی (مثلاً اینکه این ساعت توسط پدر بزرگ خانواده که افسر ارتش شاهنشاهی بوده به ارث رسیده) می‌تواند به اصالت آن اعتبار ببخشد. در مقابل، ساعت‌های بدون هرگونه پیشینه مشخص بیشتر نیاز به راستی‌آزمایی فنی دارند.
در کل، توصیه می‌شود برای خرید این ساعت نظامی پهلوی خاص حتماً از متخصصین مشورت بگیرید یا از فروشندگان و فروشگاه‌های بسیار معتبر اقدام کنید. به یاد داشته باشید که هر قطعه‌ی ارزان‌قیمت یا مشکوک، احتمال زیاد تقلبی است.
ارزش پرداخت مبلغی بیشتر برای تضمین اصالت این ساعت کمیاب شاهنشاهی بسیار بالاتر از ریسک خرید نمونه‌ی فیک با قیمت ارزان‌تر است.
سوالات متداول درباره ساعت‌های نظامی پهلوی
سوال: چگونه اصالت ساعت‌های نظامی دوران پهلوی را بررسی کنیم؟
پاسخ: اولین گام، آشنایی با جزئیات ظاهری مدل اصلی است (مانند لوگوها و نوشته‌های روی صفحه و پشت قاب). سپس بررسی موتور داخلی و شماره سریال اهمیت دارد.
می‌توان شماره سریال را با سال ساخت ادعاشده تطبیق داد تا مطمئن شد ساعت واقعاً متعلق به همان دوره است. کمک گرفتن از کارشناس یا افراد با تجربه در حوزه ساعت‌های قدیمی نیز بسیار مفید است.
.
«با مطالعه مقاله “قیمت ساعت های رولکس اورجینال” از به‌روزترین قیمت‌ها و نکات کلیدی در خرید این برند لوکس مطلع شوید.»
.
سوال: آیا ساعت سیکو ارتش شاهنشاهی برای استفاده روزمره مناسب است یا فقط یک قطعه کلکسیونی است؟
پاسخ: از نظر فنی این ساعت یک ساعت مکانیکی مستحکم و ضدآب (در حد نیازهای آن دوران) است و می‌تواند مانند هر ساعت مکانیکی دیگری کار کند. اما به دلیل ارزش تاریخی و قدمت آن، اکثر مالکان ترجیح می‌دهند تنها در موقعیت‌های خاص از آن استفاده کنند یا در مجموعه شخصی نگه‌داری شود.
استفاده روزمره ممکن است خطراتی برای یک قطعه کلکسیونی گران‌بها داشته باشد (مانند آسیب دیدن یا خرابی قطعات قدیمی).
سوال: ساعت نظامی شاهنشاهی نسبت به سایر ساعت‌های قدیمی سیکو چه برتری‌ای دارد؟
پاسخ: مهم‌ترین تمایز این ساعت، داستان و هویت تاریخی آن است. از نظر فنی شاید شبیه به برخی مدل‌های دیگر سیکو در همان دوره باشد، اما حک شدن نشان شیر و خورشید و عبارت ارتش شاهنشاهی ایران روی صفحه و تولید محدود به دستور شاه، آن را کاملاً منحصربهفرد کرده است.
به بیان ساده، شما با خرید این ساعت تنها یک ابزار زمان‌سنجی نخریده‌اید، بلکه مالک بخش کوچکی از تاریخ شده‌اید. این ویژگی‌ای است که هیچ ساعت سیکوی معمولی ندارد.
نتیجه‌گیری و توصیه پایانی
ساعت نظامی دوره محمدرضا شاه یادگاری از ارتش شاهنشاهی نه‌تنها یک ساعت مچی قدیمی است، بلکه گنجینه‌ای از تاریخ و هنر ساعت‌سازی به‌شمار می‌آید.
ترکیب کیفیت عالی یک برند معتبر ژاپنی مانند سیکو با نمادها و حکایت‌های سلطنتی ایران، این قطعه را به یادگاری یکتا تبدیل کرده است. مرور داستان این ساعت ما را به یاد دوران پهلوی و شکوه و فراز و نشیب‌های آن می‌اندازد و در عین حال ارزش‌های فنی و زیبایی‌شناختی یک ساعت کلاسیک را به ما نشان می‌دهد.
اگر شما هم از علاقه‌مندان ساعت‌های تاریخی و کلکسیونی هستید، داشتن چنین ساعتی می‌تواند نگین مجموعه شما باشد. البته فراموش نکنید که اصالت در اینجا حرف اول را می‌زند؛ پس همیشه از منابع معتبر خرید کنید و پیش از انجام معامله، تحقیقات لازم را انجام دهید.
در نهایت، چه به دنبال خرید این ساعت خاص نیروهای مسلح محمدرضا شاه باشید و چه صرفاً از خواندن درباره آن لذت ببرید، امیدواریم این مقاله توانسته باشد اطلاعات مفید و جامعی در اختیارتان قرار دهد. زمان در دستان شماست – از گذشته بیاموزید و از حال لذت ببرید!
⸻